การจัดรูปแบบช่องเก็บค่าผ่านทางเพื่อรองรับระบบเก็บค่าผ่านทางอัตโนมัติแบบไม่มีไม้กั้น (M-Flow) บนทางพิเศษศรีรัช

นริศรา วิเศษทอง; เทอดศักดิ์ รองวิริยะพานิช

ผู้แต่ง

นริศรา วิเศษทอง นักศึกษา, ภาควิชาวิศวกรรมโยธา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ อาคาร 89 1518 ถนนประชาราษฎร์ 1 แขวงวงศ์สว่าง เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร 10800
เทอดศักดิ์ รองวิริยะพานิช อาจารย์, ภาควิชาวิศวกรรมโยธา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ อาคาร 89 1518 ถนนประชาราษฎร์ 1 แขวงวงศ์สว่าง เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร 10800

คำสำคัญ:

M-Flow user proportion, toll lane configuration, toll plaza capacity

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการจัดรูปแบบและจำนวนช่องเก็บค่าผ่านทางที่เหมาะสมกับสัดส่วนผู้ใช้บริการระบบ M-Flow ที่จะนำมาใช้ในอนาคต ควบคู่ไปกับระบบเดิม (MTC และ ETC) ให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด โดยประยุกต์ใช้แบบจำลองสภาพจราจรระดับจุลภาค Aimsun ในการจำลองสภาพจราจร ณ ด่านเก็บค่าผ่านทางที่เป็นตัวแทน 3 แห่ง และกำหนดสถานการณ์ทดสอบจาก 3 ตัวแปรหลัก ได้แก่ ตัวแปรสัดส่วนผู้ใช้ระบบ M-Flow ตัวแปรรูปแบบช่องเก็บ
ค่าผ่านทางพิเศษ และตัวแปรปริมาณจราจร โดยใช้ค่าความล่าช้าเฉลี่ยในการเดินทางเป็นตัวชี้วัดประสิทธิภาพการจราจร ผลการศึกษาพบว่า การกำหนดรูปแบบช่องเก็บค่าผ่านทางพิเศษมีความสัมพันธ์โดยตรงกับสัดส่วนผู้ใช้ระบบ M-Flow หากสัดส่วนผู้ใช้ต่ำ การจัดให้มีช่อง M-Flow มากเกินไปจะทำให้การใช้ประโยชน์ช่องเก็บค่าผ่านทางไม่เต็มประสิทธิภาพและส่งผลกระทบต่อช่องทางเดิมที่จำนวนช่องลดลง (MTC และ ETC) ในทางตรงกันข้าม หากสัดส่วนผู้ใช้ M-Flow สูงแต่จำนวนช่องไม่เพียงพอ จะก่อให้เกิดความแออัดและความล่าช้าในการเดินทาง ดังนั้น การปรับเพิ่มจำนวนช่อง M-Flow ให้สอดคล้องกับสัดส่วนผู้ใช้ระบบ M-Flow จึงเป็นปัจจัยสำคัญในการรักษาประสิทธิภาพโดยรวมของด่านเก็บค่าผ่านทาง งานวิจัยจึงได้เสนอหลักเกณฑ์ในการปรับเพิ่มจำนวนช่อง M-Flow ตามปริมาณจราจรรวมและสัดส่วนผู้ใช้ M-Flow ในแต่ละขนาดด่าน ซึ่งเกณฑ์ดังกล่าวสามารถนำไปประยุกต์ใช้กับด่านอื่น ๆ ของทางพิเศษศรีรัชได้ อาทิ ด่านพระราม 9 ควรเพิ่มช่อง M-Flow จาก 1 เป็น 2 ช่อง เมื่อสัดส่วนผู้ใช้เกิน 60% ด่านบางซื่อ 2 ควรจัดให้มีช่อง M-Flow 1 และด่านอโศก 4 ควรเพิ่มช่อง M-Flow จาก 1 เป็น 2 ช่อง เมื่อสัดส่วนผู้ใช้เกิน 28% และควรเพิ่มเป็น 3 ช่อง M-Flow เมื่อสัดส่วนผู้ใช้เกินกว่า 69% ผลลัพธ์นี้สามารถใช้เป็นแนวทางในการจัดรูปแบบช่องเก็บค่าผ่านทางเพื่อรักษาระดับการให้บริการและลดความล่าช้าในการเดินทางโดยรวมอย่างมีประสิทธิภาพ

เอกสารอ้างอิง

Indee T, Pitaksringkarn J. Analyzing a mixed toll collection system using traffic microsimulation models: a case study of Din Daeng toll plaza. KMITL Engineering Journal 2021;38(1):1–14. (In Thai)

Su-angka K. The traffic evaluation of electronic toll collection system design in Thailand [Internet]. Nakhon Ratchasima: Suranaree University of Technology; 2013 [cited 2023 Jul 24]. Available from: http://sutir.sut.ac.th:8080/jspui/handle/123456789/4613. (In Thai)

Punyim P, Panyachaiwattanakul S, Rattanapanyakorn T. Toll lane configuration for M-Flow electronic toll collection system. Proceedings of the 26th National Convention on Civil Engineering (NCCE); 2021 Jun 23–25; Rayong, Thailand. p. TRL-03-1-8. (In Thai)

Srisuwan S, Klomranok T, Kreewong T, Panyachaiwattanakul S, Rattanapanyakorn T. A study on changes in expressway user behavior for the use of the multi-lane free flow (M-Flow) toll system on the expressway network. Proceedings of the 27th National Convention on Civil Engineering (NCCE); 2022 Aug 24–26; Chiang Rai, Thailand. p. TRL-39-1-8. (In Thai)

Kreewong T, Klomranok T, Srisuwan S, Panyachaiwattanakul S, Rattanapanyakorn T. A study of the traffic impact on the opening of multi-lane free flow (M-Flow) on the Chalong Rat Expressway. Proceedings of the 27th National Convention on Civil Engineering (NCCE); 2022 Aug 24–26; Chiang Rai, Thailand. p. TRL22-1–8. (In Thai)

Klomranok T, Kreewong T, Srisuwan S, Pitakpanich N, Rattanapanyakorn T. Grouping factors and physical design concepts of toll plazas for supporting the multi-lane free flow (M-Flow) toll system on the Chalong Rat Expressway. Proceedings of the 27th National Convention on Civil Engineering (NCCE); 2022 Aug 24–26; Chiang Rai, Thailand. p. TRL11-1–9. (In Thai)

The Highways Agency. Design manual for roads and bridges. volume 12 traffic appraisal of roads schemes. section 2 traffic appraisal advice. part 1 traffic appraisal in urban areas [internet]. Birmingham, UK: The Highways Agency; 1996 [cited 2024 Oct 25]. Available from: https://assets.highwaysengland.co.uk/roads/road-projects/a2-bean-ebbsfleet-junction-improvements/Orders/I.8+DMRB+Part+1+Traffic+Appraisal.pdf.