การประยุกต์สารสนเทศเชิงพื้นที่เพื่อสนับสนุนการแก้ไขปัญหาความยากจนตามลักษณะทางภูมินิเวศ กรณีจังหวัดยโสธร

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประยุกต์ใช้สารสนเทศเชิงพื้นที่ในการจำแนกและกำหนดขอบเขตลักษณะภูมินิเวศ และเพื่อจัดกลุ่มครัวเรือนยากจนตามบริบททางพื้นที่และเปรียบเทียบกับลักษณะทางภูมินิเวศหวัดยโสธรจากฐานข้อมูลครัวเรือนยากจน จำนวน 5,041 ครัวเรือน โดยใช้วิธีวิจัยแบบผสมผสานในการบูรณาการข้อมูลเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพเข้าด้วยกัน ได้แก่ การนิยามลักษณะภูมินิเวศแบบมีส่วนร่วม การจำแนกขอบเขตภูมินิเวศด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ การจัดกลุ่มครัวเรือนยากจนและการวิเคราะห์การกระจายตัวตามลักษณะทางภูมินิเวศของจังหวัดด้วยเทคนิคการซ้อนทับ แบบ Identity analysis ผลการวิจัยพบว่าพื้นที่จังหวัดยโสธรสามารถจำแนกลักษณะภูมินิเวศได้ 5 รูปแบบ คือ ภูมินิเวศภู ภูมินิเวศโคก ภูมินิเวศทุ่ง ภูมินิเวศทาม และภูมินิเวศเมืองอย่างเป็นรูปธรรมด้วยการแสดงผลในรูปแบบแผนที่ พร้อมทั้งการจัดกลุ่มข้อมูลครัวเรือนยากจนตามบริบทพื้นที่จังหวัดยโสธรออกเป็น 4 กลุ่ม คือ อยู่ลำบาก อยู่ยาก อยู่ได้ และอยู่ดี และการวิเคราะห์การกระจายตัวของครัวเรือนยากจนเปรียบเทียบกับลักษณะภูมินิเวศ พบว่าครัวเรือนยากจนส่วนใหญ่อาศัยอยู่ในพื้นที่ภูมินิเวศทุ่งมากที่สุดคิดเป็นร้อยละ 38.05 ของครัวเรือนยากจนทั้งหมด แต่เมื่อวิเคราะห์ความหนาแน่นครัวเรือนคนจนต่อพื้นที่ภูมินิเวศกลับพบว่าพื้นที่นิเวศเมืองเป็นพื้นที่ที่มีความหนาแน่นครัวเรือนคนจนมากที่สุดคิดเป็น 4.11 ครัวเรือนต่อตารางกิโลเมตร ความแตกต่างภูมินิเวศเหล่านี้บ่งบอกถึงลักษณะทางกายภาพที่มีอิทธิพลต่อความยากจนภายใต้เงื่อนไขการดำเนินชีวิต การประกอบอาชีพ ของภูมินิเวศที่แตกต่างกัน ซึ่งการศึกษาครั้งนี้แสดงให้เห็นถึงบทบาทสำคัญของการประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศเชิงพื้นที่ในฐานะเครื่องมือที่ช่วยกำหนดขอบเขตพื้นที่ จัดการข้อมูลเชิงกายภาพ และวิเคราะห์การกระจายตัวเชิงพื้นที่ของครัวเรือนยากจน ที่จะเป็นประโยชน์ในอนาคตต่อการสนับสนุนการออกแบบ การตัดสินใจเชิงนโยบายด้านการพัฒนา และการแก้ไขปัญหาความยากจนให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องสามารถกำหนดมาตรการช่วยเหลือที่สอดคล้องกับบริบทของแต่ละภูมินิเวศได้อย่างตรงจุดและมีประสิทธิผลมากยิ่งขึ้น