คุณภาพและการจัดการน้ำบริโภคในโรงเรียนถิ่นทุรกันดาร: กรณีศึกษา เขตสุขภาพที่ 4
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจการจัดการน้ำบริโภคและวิเคราะห์คุณภาพน้ำบริโภคด้านกายภาพ เคมี และชีวภาพ ในพื้นที่เขตสุขภาพที่ 4 โดยคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจงโรงเรียนถิ่นทุรกันดารจังหวัดพระนครศรีอยุธยา จังหวัดปทุมธานี และจังหวัดนครนายก ทั้งหมด 35 โรงเรียน ดำเนินการเก็บข้อมูล 2 รูปแบบ ได้แก่ 1) ข้อมูลปฐมภูมิ โดยสำรวจการจัดการน้ำบริโภคในโรงเรียนด้วยแบบสำรวจการจัดการน้ำบริโภคในโรงเรียน และเก็บตัวอย่างน้ำบริโภคในโรงเรียน เพื่อวิเคราะห์คุณภาพน้ำตามวิธีการมาตรฐาน 2) ข้อมูลทุติยภูมิ โดยรวบรวมผลการตรวจวิเคราะห์คุณภาพน้ำย้อนหลัง 5 ปี เพื่อเปรียบเทียบคุณภาพน้ำ และวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของตัวแปรด้วยสถิติ t-test และ Logistic regression ผลการจัดการน้ำบริโภคในโรงเรียนถิ่นทุรกันดาร พบว่าโรงเรียนใช้แหล่งน้ำจากประปาบาดาลร้อยละ 51.4 ประปาส่วนภูมิภาคร้อยละ 40 ประปาผิวดินร้อยละ 2.9 และน้ำถัง 20 ลิตร ร้อยละ 5.7ปรับปรุงคุณภาพน้ำให้สะอาดด้วยวิธีการกรอง ผลการวิเคราะห์คุณภาพน้ำบริโภคบ่งชี้ว่าตั้งแต่ พ.ศ. 2561 - 2566 จำนวนโรงเรียนที่คุณภาพน้ำผ่านมาตรฐานด้านกายภาพ เคมี และชีวภาพมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 54.3 เป็นร้อยละ 77.1 โดยด้านเคมี (โลหะหนักเป็นพิษ) ผ่านมาตรฐานมากที่สุด ร้อยละ 100 รองลงมาคือ ด้านเคมีทั่วไปร้อยละ 95.2 ด้านกายภาพร้อยละ 94.8 ด้านเคมี (โลหะหนัก) ร้อยละ 91 และด้านชีวภาพร้อยละ 73.8 นอกจากนี้ยังพบว่าการที่เครื่องจ่าย/หัวจ่ายน้ำบริโภคมีตะไคร่น้ำและการขาดงบประมาณในการจัดการคุณภาพน้ำ มีความสัมพันธ์กับคุณภาพน้ำด้านชีวภาพอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .050) พบโรงเรียนที่ไม่มีงบประมาณในการจัดการน้ำถึงร้อยละ 51.42 (18 โรงเรียน) อีกทั้งยังพบว่าการจัดการน้ำบริโภคมีการเปลี่ยนแปลงในช่วงหลังเกิดการระบาดของโรคโควิด 19 โดยค่าโคลิฟอร์มแบคทีเรียรวมลดลงจากช่วงก่อนโควิด 19 อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .001) ดังนั้น ควรทำความสะอาดหัวจ่ายน้ำอย่างต่อเนื่องและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องควรสนับสนุนงบประมาณให้นักเรียนสามารถเข้าถึงน้ำบริโภคที่มีความปลอดภัย เพื่อส่งเสริมให้นักเรียนมีสุขภาพที่ดีจากการดื่มน้ำสะอาดและลดการเจ็บป่วยจากโรคที่เกิดจากน้ำและอาหารเป็นสื่อ
Downloads
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เอกสารอ้างอิง
กรมควบคุมโรค. (2563). กรมควบคุมโรค แนะประชาชนช่วงวันหยุดเข้าพรรษานี้ ยึดหลัก “สุก ร้อน สะอาด” ป้องกันโรคติดต่อทางอาหารและน้ำ. กรม. https://shorturl.asia/2o6RF
กรมอนามัย. (2563). สรุปสถานการณ์คุณภาพน้ำอุปโภค - บริโภคของโรงเรียนในถิ่นทุรกันดาร (กพด.) ปีงบประมาณ 2563. กรม. https://foodsan.anamai.moph.go.th/th/royal-projects-4/download?id=109810&mid=38437&mkey=m_document&lang=th&did=32804
กรมอนามัย. (2564). สรุปการประชุมถอดบทเรียนการดำเนินงานพัฒนาคุณภาพน้ำบริโภค ประจำปีงบประมาณ 2564. กรม. https://foodsan.anamai.moph.go.th/th/royal-projects-4/download?id=99089&mid=37685&mkey=m_document&lang=th&did=30376
กรมอนามัย. (2565). พื้นที่ข้อมูลฟลูออไรด์ในแหล่งน้ำบาดาล. กรม. https://lookerstudio.google.com/reporting/862539a0-5f5d-4ad6-87de-0d3e445db6c2/page/U3FsD
ชัญญานุช เวียงแก้ว, พรเพชร ศักดิ์ศิริชัยศิลป์, และเอมอร ขันมี. (2564). การศึกษาการจัดการคุณภาพน้ำบริโภคของโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดน. https://cordpcenter.anamai.moph.go.th/download-file/258
พรเพชร ศักดิ์ศิริชัยศิลป์ และชัญญานุช เวียงแก้ว. (2565). การศึกษาการจัดการน้ำ สุขาภิบาล และสุขอนามัยของโรงเรียนในถิ่นทุรกันดาร. การประชุมวิชาการส่งเสริมสุขภาพและอนามัยสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ ครั้งที่15. ก้าวผ่านโควิด ส่งเสริมการใช้ชีวิตสุขภาพดี (น.190). กรมอนามัย.
ภารดี อาสา, รจฤดี โชติกาวินทร์, โกวิท สุวรรณหงส์, และมนัสนันท์ พิบาลวงค์. (2564). สถานการณ์คุณภาพน้ำดื่มในโรงเรียนประถมศึกษา จังหวัดชลบุรี. วารสารวิจัย มข. (ฉบับบัณฑิตศึกษา), 21(4), 222-232.
รชยา กุลดารมย์ และมาศ ไม้ประเสริฐ. (2563). คุณภาพน้ำดื่มในโรงเรียนประถมศึกษาในเขตลาดกระบัง คลองสามวา และเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร. วารสารสุทธิปริทัศน์, 34(111), 126-134. https://so05.tci-thaijo.org/index.php/DPUSuthiparithatJournal/article/view/247203
ศิริกัญญา ธานีพูน, สรรพวัต ทองใบ, ศิริวรรณ วัฒนภักดี, ธารินี ลีละทีป, ขวัญฤทัย โสมสัย, ต่อศักดิ์ ดาบโสมศ, และเหลืองแก้ว โกยทรัพย์. (2567). คุณภาพน้ำดื่มทางกายภาพและจุลินทรีย์จากตู้กดน้ำดื่มของโรงเรียนในพื้นที่ตำบลบางทราย และวิทยาลัยการสาธารณสุขสิรินธร จังหวัดชลบุรี. วารสารวิทยาศาสตร์ คชสาส์น, 46(1), 13-19. https://doi.org/10.14456/kcsj.2024.3
สำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพระนครศรีอยุธยา. (2561). ผลการตรวจวิเคราะห์ปริมาณฟลูออไรด์ในน้ำ จังหวัดอยุธยา ปี พ.ศ. 2561. สำนักงาน.
เสถียร ฉันทะ, สำราญ เชื้อเมืองพาน, อรุณี อินเทพ, และจันทร์จิรา ขันเสริฐ. (2567). สถานะการพัฒนาที่ยั่งยืนเป้าหมายที่ 6: การจัดการน้ำและสุขาภิบาลของประเทศไทย พ.ศ.2559-2565. วารสารวิชาการ มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์, 19(2), 13-27. https://ph01.tci-thaijo.org/index.php/uruj/article/view/255743
Chilaule, S. M., Macuacua, X. V., Mabica, A. P., Miranda, N. A., Pereira, H. d. S., Gudo, E. S., Marrufo, T., García-López, S., & Lopes, M. (2024). Natural disasters’ impact on water quality and public health: A case study of the cyclonic season (2019–2023). Pollutants, 4(2), 212-230. https://doi.org/10.3390/pollutants4020014
Desye, B. (2021). COVID-19 Pandemic and water, sanitation, and hygiene: Impacts, challenges, and mitigation mitigation strategies. Environmental Health Insights, 15. https://doi.org/10.1177/11786302211029447
Hach. (2025). DR900 Multiparameter portable colorimeter. https://ca.hach.com/dr900-multiparameter-portable-colorimeter/product-downloads?id=15684103253
JMP. (2021). JMP Methodology for wash in schools. https://washdata.org/reports/jmp-2021-methodology-wash-in-schools
Poague, K. I. H. M., Blanford, J. I., & Anthonj, C. (2022). Water, sanitation and hygiene in schools in low- and middle-income countries: A systematic review and implications for the COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(5), 3124. https://doi.org/10.3390/ijerph19053124
Poague, K. I. H. M., Blanford, J. I., Martínez, J. A., & Anthonj, C. (2023). Water, sanitation and hygiene (WASH) in schools in Brazil pre-and peri-COVID-19 pandemic: Are schools making any progress?. International Journal of Hygiene and Environmental Health, 247, 114069. https://doi.org/10.1016/j.ijheh.2022.114069
Rice, E. W., Baird, R. B, & Eaton, A. D. (Eds.). (2017). Standard methods for the examination of water and wastewater (23rd ed.). American Public Health Association, American Water Works Association, Water Environment Federation.
Tang, C.-S., Paleologos, E. K., Vitone, C., Du, Y.-D., Li, J.-S., Jiang, N.-J., Deng, Y.-F., Chu, J., Shen, Z., Koda, E., Andrea, D., Fei, X., Vaverková, M. D., Osiński, P., Chen, X., Asadi, A., Takeuchi, M. R. H., Bo, M. W., Abuel-Naga, H., … Singh, D. N. (2021). Environmental geotechnics: Challenges and opportunities in the post-Covid-19 wold. Environmental Geotechnics, 8(3), 172-192. https://doi.org/10.1680/jenge.20.00054
World Health Organization. (2018). WHO water, sanitation and hygiene strategy 2018–2025 (WHO/CED/PHE/WSH/18.03). WHO. https://iris.who.int/handle/10665/274273
World Health Organization. (2020). Water, sanitation, hygiene, and waste management for SARS-CoV-2, the virus that causes COVID-19: Interim guidance (WHO/2019-nCoV/IPC_WASH/2020.4). WHO. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-IPC-WASH-2020.4
World Health Organization. (2025). Water services: basic and safely managed drinking water services. WHO. https://www.who.int/data/gho/data/indicators/indicator-details/GHO/population-using-at-least-basic-drinking-water-services-(-)
World Health Organization & United Nations Children’s Fund. (2022). Progress on drinking-water, sanitation and hygiene in schools: 2000-2021 data update. WHO/UNICEF. https://apps.who.int/iris/handle/10665/360841
