ความแปรปรวนของสมบัติของดินที่สัมพันธ์กับผลผลิตและคุณภาพผลผลิตของบักวีต

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความสัมพันธ์ของสมบัติดินต่อกับผลผลิตและคุณภาพของบักวีต และเพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้การเพิ่มผลผลิตและคุณภาพของบักวีตสู่ชุมชน โดยใช้การวิจัยเชิงสำรวจ กลุ่มตัวอย่าง คือ เกษตรกรผู้ปลูกบักวีตในพื้นที่บ้านนากอก ตำบลภูฟ้า อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน จำนวน 50 ราย ซึ่งคัดเลือกโดยวิธีการสุ่มแบบเจาะจงจากแปลงที่มีการส่งเสริมการปลูกบักวีตพันธุ์ Taiwan 01 และเก็บตัวอย่างดินหลังการเก็บเกี่ยว โดยใช้วิธีการสุ่มแบบรวมจากแต่ละแปลง นำมาวิเคราะห์สมบัติทางกายภาพและเคมีของดิน และสุ่มตัวอย่างผลผลิตมาประเมินผลผลิตและคุณภาพเมล็ดของบักวีต ผลการศึกษาพบว่า ผลผลิตบักวีตมีความแปรปรวนสูงตั้งแต่ 25-233 กิโลกรัม/ไร่ ซึ่งสัมพันธ์กับปริมาณอินทรียวัตถุในช่วงร้อยละ 1.03-2.85 และฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ 2.13-25.23 มิลลิกรัม/กิโลกรัม โดยระดับฟอสฟอรัสในช่วง 2.13-10.28 มิลลิกรัม/กิโลกรัม มีความเพียงพอสำหรับการสร้างเมล็ดที่มีขนาดและน้ำหนักเมล็ดที่ดี และพบปริมาณผลผลิตบักวีตมีความสัมพันธ์กับอินทรียวัตถุและฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ในดิน โดยแปลงที่มีผลผลิตน้อยกว่า 100 กิโลกรัม/ไร่ มีความสัมพันธ์เชิงบวกกับฟอสฟอรัสที่เป็นประโยชน์ ในขณะที่แปลงที่ผลผลิตมากกว่า 100 กิโลกรัม/ไร่ มีความสัมพันธ์เชิงบวกกับปริมาณอินทรียวัตถุ ตามลำดับ สำหรับการถ่ายทอดองค์ความรู้ผลวิจัยให้กับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนผู้ปลูกบักวีตบ้านนากอกจำนวน 20 คน ที่ประสบปัญหาการผลิตที่ได้ผลผลิตต่ำและผลผลิตไม่ได้คุณภาพ ทำให้เกษตรกรเกิดการเรียนรู้และร่วมกันหาแนวทางการแก้ปัญหาการผลิตในพื้นที่ นำไปสู่การยอมรับผลวิจัยและการประยุกต์ใช้ในชุมชน เมื่อเก็บเกี่ยวแล้วพบว่ามีผลผลิตเฉลี่ย 225 กิโลกรัม/ไร่ ได้ผลผลิตรวมทั้งสิ้น 1,575 กิโลกรัม และสามารถนำไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ของชุมชน ได้แก่ เส้นโซบะแห้งและชาบักวีต ผลการวิจัยนี้สามารถใช้เป็นแนวทางในการจัดการดินและการเลือกพื้นที่ปลูกที่เหมาะสม รวมถึงสนับสนุนการประยุกต์ใช้ผลวิจัยสู่การพัฒนาผลิตภัณฑ์และเศรษฐกิจระดับชุมชนอย่างยั่งยืนในพื้นที่สูงของภาคเหนือต่อไป