การศึกษากระบวนการความร่วมมือของชุมชนเพื่อการวางแผนการจัดการชุมชนท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์โดยใช้แนวคิดการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคม กรณีศึกษา: นครชุม จังหวัดกำแพงเพชร บ้านคุกพัฒนา และทุ่งหลวง จังหวัดสุโขทัย

บทคัดย่อ

การศึกษากระบวนการความร่วมมือชุมชนท่องเที่ยวสร้างสรรค์ตามแนวแกนมรดกโลก ศรีสัชนาลัย-สุโขทัย-กำแพงเพชร เป็นการศึกษารูปแบบและความเป็นไปได้ที่เกิดขึ้นในกระบวนการความร่วมมือของชุมชนต่อการวางแผนการท่องเที่ยวสร้างสรรค์ในงานวิจัยนี้ใช้แนวคิดการวิเคราะห์เครือข่ายทางสังคมมาวิเคราะห์ผล โดยการศึกษาใช้วิธีการศึกษาแบบผสมผสาน เป็นการลงสำรวจพื้นที่เชิงลึก ควบคู่ไปกับการใช้แบบสอบถามเพื่อประเมินรูปแบบเครือข่ายทางสังคม ผลการศึกษาพบว่าข้อสรุปที่ได้สอดคล้องกันทั้ง 2 วิธีการ โดยชุมชนนครชุม จังหวัดกำแพงเพชร มีรูปแบบความร่วมมือที่ไม่ได้รวมกลุ่มกันอย่างชัดเจน มีจุดเด่นของพื้นที่คือทรัพยากรด้านการท่องเที่ยวที่มีศักยภาพสูง แต่เนื่องจากไม่สามารถรวมกลุ่มเพื่อวางแผนภาพรวม ทำให้เกิดจุดด้อยคือภาพของกิจกรรมการท่องเที่ยวที่เป็นจุดขายของชุมชนไม่ชัดเจน ส่วนชุมชนบ้านคุกและชุมชนทุ่งหลวง จังหวัดสุโขทัย มีรูปแบบเครือข่ายที่มีศูนย์กลางชัดเจน ทรัพยากรการท่องเที่ยวมีศักยภาพและชุมชนพร้อมที่จะทำการส่งเสริมแผนการท่องเที่ยวสร้างสรรค์ในชุมชนซึ่งเป็นจุดเด่นของทั้ง 2 ชุมชนแต่ความต่างคือ ชุมชนบ้านคุกมีจุดด้อยคือมีทรัพยากรชุมชนด้านการท่องเที่ยวน้อย แต่มีปฎิสัมพันธ์ในชุมชนสูง ทำให้การติดต่อประสานงานในชุมชนง่ายและเป็นไปด้วยความเข้มแข็งซึ่งทำให้สามารถผลักดันนโยบายการท่องเที่ยวสร้างสรรค์ได้ง่าย และต่อเนื่องซึ่งมีผลดีในระยะยาวที่จะทำให้เกิดการท่องเที่ยวสร้างสรรค์อย่างยั่งยืน ในขณะที่ชุมชนทุ่งหลวงมีจุดเด่นคือมีทรัพยากรการท่องเที่ยวหลักที่เป็นจุดขายและดึงดูดนักท่องเที่ยวได้ดี แต่ในการวิเคราะห์เครือข่ายพบว่ามีศูนย์กลางเครือข่ายอยู่กลุ่มเดียวและมีการพึ่งพิงหน่วยงานที่เป็นศูนย์กลางสูงมาก ซึ่งในระยะเริ่มต้นอาจส่งเสริมการท่องเที่ยวอย่างได้ผลเช่นเดียวกับบ้านคุก แต่ในระยะยาวหากขาดหน่วยงานที่เป็นศูนย์กลาง จะทำให้เครือข่ายกระบวนการความร่วมมือไม่สามารถประสานงานกันได้ อาจส่งผลให้อนาคตไม่สามารถสร้างกระบวนการความร่วมมือในการส่งเสริมการท่องเที่ยวสร้างสรรค์ได้