การปรับตัวของหมอพื้นบ้านในศตวรรษที่ 21 ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทดำภาคเหนือของไทย

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงคุณภาพนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการปรับตัวของหมอพื้นบ้านในการดูแลรักษาสุขภาพของกลุ่มชาติพันธุ์ไทดำภาคเหนือของไทย เก็บรวบรวมข้อมูลระหว่างเดือนมกราคม - ธันวาคม 2561 โดยใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกแบบมีโครงสร้าง การสังเกต และการสนทนากลุ่ม จากผู้ให้ข้อมูลสำคัญ คือ หมอเยื้อง หมอมดมนต์ หมอเสน ผู้นำชุมชน นักวิชาการ และประชาชนในพื้นที่จังหวัดพิษณุโลกและจังหวัดพิจิตร ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มชาติพันธุ์ไทดำในพื้นที่วิจัยได้อพยพมาจากจังหวัดเพชรบุรีเมื่อประมาณ 100 ปีก่อน สถานะทางสังคมส่วนใหญ่เป็นกลุ่มผู้น้อย ยังคงมีพื้นฐานความเชื่อเกี่ยวกับการนับถือผีโดยเชื่อว่าผีมีอิทธิพลต่อวิถีชีวิตตั้งแต่เกิดจนตายและรวมถึงระบบคิดเรื่อง การเจ็บป่วย จึงทำให้ยังคงมีวัฒนธรรม ประเพณี และพิธีกรรมที่ผูกพันกับความเชื่อเกี่ยวกับผีปรากฏอยู่ในปัจจุบัน การเปลี่ยนแปลงของบริบทสังคมที่เกิดขึ้นในศตวรรษที่ 21 ได้นำมาซึ่งการปรับตัวของหมอพื้นบ้านชาติพันธุ์ไทดำในด้านความเชื่อและระบบคิดเรื่องการเจ็บป่วยที่เปลี่ยนไป โดยมีระบบคิดและอธิบายความหมายของการเจ็บป่วยที่แยกกันระหว่างความเป็นวิทยาศาสตร์และอำนาจของผีที่ชัดเจน มีการยอมรับเอาหลักธรรมทางพุทธศาสนาเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในการปฏิบัติตัว การยอมรับความเชื่อและการนับถือเทพเจ้าจากศาสนาอื่นร่วมกับการนับถือผี การผ่อนปรนด้านอายุที่ลดลงในการออกทำพิธีกรรม รวมถึงบทบาทของหมอพื้นบ้านในพื้นที่วิจัยที่ปรับตัวจากที่เคยเป็นผู้รักษา ผู้รู้ เป็นสื่อกลางในการสื่อสารระหว่างแถน ผี มนุษย์ ด้วยการทำพิธีกรรมในฐานะทุนทางวัฒนธรรมด้านสุขภาพตามระบบคิดเรื่อง
การเจ็บป่วยแบบดั้งเดิมเมื่อในอดีต มาสู่บทบาทของการเป็นผู้ประกอบพิธีกรรมตามประเพณี และวิถีปฏิบัติต่อผีที่ยังปรากฏอยู่ และถูกนิยามว่าเป็นการดูแลรักษาความเจ็บป่วยในมิติด้านจิตใจและสังคมในปัจจุบัน