การศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคมะเร็งปอดและวิเคราะห์การกระจายเชิงพื้นที่ด้วยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์

บทคัดย่อ

โรคมะเร็งเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญของทั่วโลกโดยเฉพาะโรคมะเร็งปอด การศึกษาวิจัยในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อศึกษาปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการเกิดโรคมะเร็งปอดและวิเคราะห์การกระจายเชิงพื้นที่โรคมะเร็งปอด กรณีศึกษาตำบลแม่กา อำเภอเมือง จังหวัดพะเยา วิธีดำเนินงานวิจัยจะเป็นการศึกษาวิจัยแบบเชิงย้อนหลัง ทำการศึกษาจากผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งปอดและประชาชนที่ไม่ได้เป็นมะเร็งปอด จำนวน 18 หมู่บ้าน รวมจำนวน 92 คน และทั้งสองกลุ่มนี้มีคุณสมบัติคล้ายคลึงกัน คือ เพศ อายุ และอาศัยอยู่ในหมู่บ้านเดียวกัน และทำการรวบรวมข้อมูลด้วยแบบสัมภาษณ์โดยมุ่งศึกษาปัจจัย 3 ด้าน ได้แก่ ด้านบุคคล ด้านพฤติกรรม และด้านสิ่งแวดล้อม และเพื่อตรวจสอบความสัมพันธ์โดยใช้สถิติเชิงพื้นที่แบบกว้างด้วยวิธี Global Moran’s I และวิเคราะห์พื้นที่เสี่ยงจากข้อมูลผู้ป่วยโรคมะเร็งปอด ช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2558-2563 จากฐานข้อมูลทะเบียนมะเร็งระดับประชากรของโรงพยาบาลมะเร็งลำปาง ผลการศึกษาพบว่ากลุ่มอายุที่พบมากที่สุดคือกลุ่มช่วงอายุมากกว่า 60 ปี คิดเป็น 61.96% เพศหญิงสูงกว่าเพศชาย คิดเป็น 67.39% และปัจจัยด้านพฤติกรรมไม่ดื่มแอลกอฮอล์ คิดเป็น 45.65% รองลงมาคือเคยดื่ม คิดเป็น 20.65% และดื่มเดือนละครั้งหรือน้อยกว่า คิดเป็น 16.30% ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมพบว่าระยะเวลาที่ผู้คนอาศัยอยู่ในบ้านส่วนมากคือ ระยะเวลา 13-24 ชม. คิดเป็น 53.26% ลักษณะที่อยู่ส่วนใหญ่จะเป็นบ้านปูนชั้นเดียว คิดเป็น 43.48% รองลงมาเป็นบ้านไม้กึ่งปูน คิดเป็น 30.43% ลักษณะผนังบ้านส่วนใหญ่เป็นปูน คิดเป็น 52.17% รองลงมาเป็นไม้และปูน คิดเป็น 32.61% และการวิเคราะห์ด้วยสถิติอัตสหสัมพันธ์เชิงพื้นที่มอแรนวิธี Global Moran’s I ได้ผลอยู่ระหว่าง -0.1251 ถึง 0.2988 ซึ่งค่ามอแรนที่ยอมรับได้จะต้องมีค่าเป็นบวก โดยผลการศึกษาพบว่าปี พ.ศ. 2558, 2560 และ 2562 มีค่าความสอดคล้องการเกิดโรคมะเร็งปอดที่นัยสำคัญ 0.05 หรือ 95% และแผนที่การกระจายเชิงพื้นที่โรคมะเร็งปอด ในปี พ.ศ. 2562 ปรากฏสูงที่สุดในหมู่ที่ 12 บ้านแม่กาหัวทุ่ง เจ้าหน้าที่สาธารณสุขจังหวัดสามารถนำผลการศึกษาวิจัยในครั้งนี้ไปเป็นแผนที่นำทางในการตรวจสอบ เฝ้าระวัง ติดตาม และป้องกันการเกิดโรคมะเร็งปอดได้ในอนาคต