เส้นทางการเดินทางและการตั้งถิ่นฐานของชาติพันธุ์ไทลื้อ กรณีศึกษา อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา

บทคัดย่อ

การศึกษางานวิจัยเรื่องเส้นทางการเดินทางและการตั้งถิ่นฐานของชาวไทลื้อ ในอำเภอเชียงคำจังหวัดพะเยา มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาเส้นทางการอพยพย้ายถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ไทลื้อ (2) ศึกษารูปแบบการตั้งถิ่นฐานและการกระจายตัวของกลุ่มชาติพันธุ์ไทลื้อ และ (3) ศึกษาปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการเลือกที่ตั้งถิ่นฐานของชาติพันธุ์ไทลื้อ ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยการศึกษาเอกสาร งานวิจัย และสำรวจภาคสนามบริเวณหมู่บ้านไทลื้ออำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา ประกอบกับการใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกและการเก็บแบบสอบถาม โดยผู้ให้ข้อมูลหลัก คือ ชาวไทลื้อโดยมีกลุ่มประชากรตัวอย่างทั้งหมด 60 คน ที่มีมีอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป
ผลการวิจัยพบว่า ชาวไทลื้อเดิมตั้งถิ่นฐานอยู่สิบสองปันนา มณฑลยูนนาน สาธารณรัฐประชาชนจีน ซึ่งต่อมาชาวไทลื้อได้มีการอพยพเข้ามาอาศัยอยู่ตามหัวเมืองต่าง ๆ ของอาณาจักรล้านนา เนื่องจากภาวะสงคราม ชาวไทลื้อถูกกวาดต้อนลงมายังหัวเมืองต่าง ๆ ของภาคเหนือจากเจ้าผู้ครองนครน่าน ชุมชนไทลื้อนิยมตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนอยู่ตามบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำและที่ราบระหว่างหุบเขาที่มีแม่น้ำไหลผ่าน เส้นทางการอพยพย้ายถิ่นฐานของชาวไทลื้อ มีด้วยกันทั้งหมด 4 สาย ได้แก่ สายที่ 1 อพยพย้ายถิ่นเข้าสู่ประเทศเมียนมา สายที่ 2 อพยพย้ายถิ่นเข้าสู่ประเทศเวียดนาม สายที่ 3 อพยพย้ายถิ่นเข้าสู่ประเทศลาว และสุดท้ายสายที่ 4 อพยพย้ายถิ่นเข้าสู่ประเทศไทย ส่วนรูปแบบการตั้งถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ไทลื้อที่พบในอำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา มี 2 รูปแบบ คือ การตั้งถิ่นฐานแนวยาว(Linear Village) ได้แก่ ตำบลเชียงบาน ตำบลหย่วน ตำบลฝายกวาง ตำบลแม่ลาว และ การตั้งถิ่นฐานแบบกลุ่ม(Cluster Village) ได้แก่ ตำบลเวียง ตำบลน้ำแวน ตำบลเจดีย์คำ ส่วนปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อการตั้งถิ่นฐาน แบ่งได้ 2 ปัจจัย ได้แก่ ปัจจัยทางด้านแรงผลักดันและปัจจัยทางด้านแรงดึงดูด โดยแต่ละด้านจะแบ่งปัจจัยออกเป็น 4 ด้าน ได้แก่ ปัจจัยทางด้านกายภาพ ปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรม ปัจจัยทางด้านการเมืองการปกครอง และปัจจัยทางด้านเศรษฐกิจ ซึ่งผลได้มาจากการสัมภาษณ์และแบบสอบถาม พบว่าปัจจัยด้านแรงผลักดันที่มีอันดับสูงเป็นอันดับแรก ได้แก่ ปัจจัยด้านการเกิดสงคราม คิดเป็นร้อยละ 93.33 รองลงมาได้แก่ ปัจจัยด้านการเกิดการรุกรานของกลุ่มทางการเมือง คิดเป็นร้อยละ 93.33 และปัจจัยด้านกายภาพการขาดแคลนที่ดินทำกิน คิดเป็นร้อยละ 88.33 และปัจจัยด้านการขาดแคลนทรัพยากร คิดเป็นร้อยละ 86.67 ตามลำดับ ส่วนปัจจัยด้านแรงดึงดูดที่อันดับสูงเป็นอันดับแรก ได้แก่ ปัจจัยด้านกายภาพที่มีทรัพยากรที่สมบูรณ์ คิดเป็นร้อยละ 98.33 รองลงมา ได้แก่ ปัจจัยด้านสังคมและวัฒนธรรมในการมีวิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น คิดเป็นร้อยละ 95.00 และปัจจัยด้านสถานภาพทางสังคมมั่นคง คิดเป็นร้อยละ 86.67 ตามลำดับ