การวิเคราะห์โอกาสและความเสี่ยงต่อพื้นที่ที่คาดว่าจะได้รับผลกระทบจากการเกิดภัยพิบัติแผ่นดินไหวในภาคใต้ของประเทศไทย กรณีศึกษารอยเลื่อนคลองมะรุ่ย

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ปัจจัยเสี่ยงต่อการเกิดความเสียหายจากแผ่นดินไหวบริเวณรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย อันจะนำมาสู่ผลการประเมินพื้นที่ที่มีโอกาสเสี่ยงที่จะได้รับผลกระทบต่อการเกิดแผ่นดินไหว ซึ่งเป็นการส่งต่อความรู้เพื่อเสนอแนวทางการแก้ไขและวิธีการป้องกันต่อหน่วยงานและประชาชนในพื้นที่ที่อาจได้รับผลกระทบต่อการเกิดแผ่นดินไหวบริเวณจังหวัดที่มีรอยเลื่อนคลองมะรุ่ยพาดผ่าน โดยข้อมูลที่นำมาวิเคราะห์ประกอบด้วยข้อมูลปฐมภูมิและทุติยภูมิจากหน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง และอาศัยแบบประเมินปัจจัยทางกายภาพ รวมถึงปัจจัยเชิงสถิติที่มีผลต่อการเกิดความเสียหายหากเกิดแผ่นดินไหวบริเวณรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย พร้อมทั้งประยุกต์ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์หรือ GIS สำหรับการวิเคราะห์ศักยภาพเชิงพื้นที่หรือ Potential Surface Analysis (PSA) ซึ่งเทคนิคนี้ถูกคิดค้นขึ้นมาเพื่อใช้วิเคราะห์ศักยภาพของการพัฒนาพื้นที่ให้รู้ถึงพื้นที่ที่คาดว่าจะได้รับความเสียหายหากเกิดแผ่นดินไหวในอนาคต ผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยหลักที่ใช้ในการวิเคราะห์หาพื้นที่ที่คาดว่าจะได้รับผลกระทบจากแผ่นดินไหวบริเวณรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย มีทั้งหมด 8 ปัจจัย โดยเรียงจากปัจจัยที่มีความสำคัญมากที่สุด คือปัจจัยความหนาแน่นของจุดตำแหน่งที่เคยเกิดแผ่นดินไหวในอดีต 10 ปีย้อนหลัง รองลงมาคือ ระยะห่างจากจุดเกิดแผ่นดินไหวในอดีต ระยะห่างจากแนวรอยเลื่อน การใช้ประโยชน์ที่ดิน ข้อมูลชุดดิน ลักษณะทางธรณีวิทยา ความสูง และความลาดชัน ตามลำดับ โดยเมื่อทำการซ้อนทับปัจจัยดังกล่าวข้างต้น ผลการศึกษาพบว่า ทั้ง 4 จังหวัดที่มีรอยเลื่อนคลองมะรุ่ยพาดผ่านส่วนใหญ่ คือ พื้นที่เสี่ยงได้รับผลกระทบระดับต่ำและระดับปานกลาง และเมื่อวิเคราะห์จังหวัดที่มีความเสี่ยงได้รับผลกระทบหากเกิดแผ่นดินไหวบริเวณรอยเลื่อนคลองมะรุ่ยมากที่สุด คือ จังหวัดภูเก็ต รองลงมา คือ จังหวัดพังงา จังหวัดกระบี่ และจังหวัดสุราษฎร์ธานี ตามลำดับ โดยพื้นที่เสี่ยงได้รับผลกระทบทั้งชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนมากที่สุดหากเกิดแผ่นดินไหวรอยเลื่อนคลองมะรุ่ย คือ อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต และพบว่าทั้ง 4 จังหวัดที่มีรอยเลื่อนคลองมะรุ่ยพาดผ่าน มีเพียงตำบลเทพกระษัตรีย์ อำเภอเมืองภูเก็ต จังหวัดภูเก็ต ที่รองรับสถานการณ์ และพื้นที่อื่น ๆ ยังไม่มีแนวทางในการเตรียมความพร้อมรับมือหรือรองรับสถานการณ์การเกิดแผ่นดินไหวอย่างชัดเจน