การเพิ่มคุณค่าเส้นใยพืชชุ่มน้ำด้วยกระบวนการพัฒนาการออกแบบและแปรรูป

บทคัดย่อ

การเพิ่มคุณค่าเส้นใยพืชชุ่มน้ำด้วยกระบวนการพัฒนาการออกแบบและแปรรูปนี้ ผู้วิจัยได้กำหนดวัตถุประสงค์ในการวิจัยไว้ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาและคัดเลือกเส้นใยพืชชุ่มน้ำในประเทศไทยที่มีคุณสมบัติเหมาะสมในการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์  สิ่งทอ 2) เพื่อพัฒนากระบวนการแปรรูปสิ่งทอจากเส้นใยพืชชุ่มน้ำให้ได้คุณภาพมาตรฐาน สอดคล้องกับสภาวะการผลิตและจำหน่าย 3) เพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์สิ่งทอจากเส้นใยพืชชุ่มน้ำให้สามารถเพิ่มมูลค่าทางการตลาด   โดยดำเนินการวิจัยแบบผสมในลักษณะ การวิจัยและพัฒนา การวิจัยเชิงทดลองและเชิงคุณภาพ  มีกลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในงานวิจัย จำนวน  2 กลุ่ม ตามวัตถุประสงค์ในการวิจัย คือ กลุ่มในการศึกษาทดลองและพัฒนาคุณสมบัติเส้นใยพืชชุ่มน้ำ  ซึ่งเป็นกลุ่มผู้ผลิตงานหัตถกรรมจากเส้นใยพืชชุ่มน้ำ  ซึ่งได้จดทะเบียนหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ในจังหวัดศรีสะเกษ  อุบลราชธานีและยโสธร ในปี 2553  จำนวน 9  กลุ่มเพื่อคัดเลือกและประเมินความเหมาะสมของเส้นใยพืชชุ่มน้ำ  และกลุ่มตัวอย่างผู้บริโภคซึ่งเป็นผู้สนใจงานหัตถกรรมจากเส้นใยพืชคนไทยและ่คนต่างประเทศที่มาชมงานนิทรรศการแสดงผลิตภัณฑ์จากโครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ ในระดับประเทศ จำนวน  375 คน ซึ่งกำหนดจำนวนจากหลักทฤษฏีของยามาเน่ [1]   และใช้วิธีการเลือกสุ่มกลุ่มตัวอย่างแบบบังเอิญ เพื่อประเมินความเหมาะสมของรูปแบบผลิตภัณฑ์  โดยมีเครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่  แบบสัมภาษณ์แบบเจาะลึก  แบบบันทึกการสนทนาและการสัมภาษณ์กลุ่ม  แบบบันทึกการทดลอง  แบบประเมินและแบบสอบถาม  และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติร้อยละ ค่าเฉลี่ย และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน      

ผลการวิจัยพบว่า  ในการคัดเลือกพืชชุ่มน้ำเพื่อนำไปพัฒนากระบวนการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์สิ่งทอสำหรับกลุ่มผู้ผลิตสินค้าโครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ในพื้นที่ 3 จังหวัด คือ  ศรีสะเกษ  อุบลราชธานีและยโสธร นั้น  สามารถคัดเลือกพืชชุ่มน้ำที่มีคุณสมบัติเหมาะสมได้  5 ชนิด  ได้แก่ 1) กกจันทบูรณ์หรือ “กกกลม” (Cyperus corymbosus Rotth.) 2) กกลังกาหรือ “ไหล”(Cyperus involucratus Rottb.) 3) กกสามเหลี่ยมหรือ“ผือ”(Actinoscirpus grossus.)  4) ธูปฤาษี(Typha angustifolia L.)  และ 5) เตยหนาม (Pandanus capusii Mart.) ซึ่งผู้วิจัยได้ศึกษาทดลองและพัฒนากระบวนการแปรรูปเส้นใยโดยใช้กรรมวิธีดั้งเดิม  5 วิธี  ได้แก่  การรีดแบน  การจัก การกรีด การทุบ และการต้ม  และพัฒนากรรมวิธีใหม่ 2 วิธี  ได้แก่    การลอกเปลือกและการแกะเปลือก  จากนั้นทดลองนำเส้นใยไปขึ้นรูปเป็นผลิตภัณฑ์ในหลากหลายวิธี  เช่น  การทอ  การสาน  การมัดผูก  การถักและการเย็บ  ผลการวิจัยพบว่า  กระบวนการแปรรูปที่เหมาะสมกับพืชชุ่มน้ำแต่ละชนิดซึ่งได้คัดเลือกมานั้น     มีความแตกต่างกัน  โดยเศษเส้นใยหรือฝุ่นผงจากกระบวนการผลิตสามารถนำไปแปรรูปเป็นกระดาษได้         

จากการสรุปวิเคราะห์ข้อมูล การออกแบบ-ร่างแบบและคัดเลือกแบบโดยผู้เชี่ยวชาญ  ได้ผลิตภัณฑ์รูปแบบใหม่  จำนวน  5  รูปแบบ  คือ  หมอนอิง  โคมไฟ  กระจกฉาก  โต๊ะกาแฟ  และตะกร้า  ซึ่งผู้วิจัยได้นำ ไปให้กลุ่มตัวอย่างผู้บริโภค  375  คน   ทำการประเมินความเหมาะสมของผลิตภัณฑ์  ผลจากการประเมินพบว่า  โดยภาพรวมผู้บริโภคมีความพึงพอใจต่อผลิตภัณฑ์ที่  ออกแบบใหม่ในระดับมาก  โดยมีลำดับความพึงพอใจจากมากที่สุดไปหาน้อยที่สุดและมีค่าคะแนนเฉลี่ยของแต่ละผลิตภัณฑ์  ดังนี้ 1. กระจกฉาก (4.45) 2. หมอนอิง (4.28)  3. โคมไฟ (4.28)  4. โต๊ะกาแฟ (4.23)  5. ตะกร้า(4.00)  ซึ่งผู้วิจัยได้นำองค์ความรู้จากการวิจัยไปเผยแพร่และถ่ายทอดให้กับกลุ่มผู้ผลิตสินค้าในโครงการหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ในพื้นที่ศึกษา  เพื่อให้ได้แนวทางในการพัฒนาประบวนการแปรรูปเส้นใยพืชชุ่มน้ำให้สามารถสร้างมูลค่าเพิ่มต่อไป