การประยุกต์ใช้ฐานข้อมูลสารสนเทศภูมิศาสตร์เพื่อการกำหนดระดับความรุนแรง ของการชะล้างพังทลายของดินในพื้นที่ลุ่มน้ำอิงตอนบน (พื้นที่รับน้ำฝนของกว๊านพะเยา)
คำสำคัญ:
ระดับความรุนแรงของการชะล้างพังทลายของดิน, สารสนเทศภูมิศาสตร์, สมการการสูญเสียดินสากลบทคัดย่อ
ทรัพยากรดินและที่ดินสามารถเสื่อมโทรมลงได้ด้วยการถูกชะล้างพังทลาย อีกทั้งทำให้เกิดตะกอนและความขุ่นในแหล่งน้ำ การวิจัยนี้จึงมีเป้าหมายไปที่การกำหนดระดับความรุนแรงของการชะล้างพังทลายของดินโดยอาศัยฐานข้อมูลสารสนเทศภูมิศาสตร์และสมการการสูญเสียดินสากล พื้นที่ลุ่มน้ำอิงตอนบนหรือพื้นที่รับน้ำฝนของกว๊านพะเยาถูกเลือกเป็นพื้นที่ศึกษา เนื่องจากมันเป็นแหล่งน้ำที่สำคัญต่อการดำรงชีวิตของประชากรจำนวนมาก หลังจากศึกษาการประเมินการสูญเสียดินเชิงพื้นที่ ปัจจัยทั้ง 6 ถูกสร้างขึ้นด้วยรูปแบบชั้นข้อมูลราสเตอร์กับรายละเอียดเชิงพื้นที่ขนาด 40 เมตร ได้แก่ การชะล้างพังทลายของฝน ดิน ความชัน ความยาวของความลาดชัน การจัดการพืช และการอนุรักษ์ดิน แผนที่ปัจจัยทั้งหมดถูกซ้อนทับและประมวลผลร่วมกันเป็นค่าการสูญเสียดินในแต่ละพิกเซล หลังจากนั้นทำการจำแนกระดับความรุนแรงของการชะล้างพังทลายของดินเป็น 5 ระดับ นั่นคือ น้อยมาก น้อย ปานกลาง รุนแรง และรุนแรงมาก คิดเป็นเนื้อที่ร้อยละ 41.79 8.26 14.58 3.81 และ 31.56 ของพื้นที่ศึกษาทั้งหมด ตามลำดับ ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าแผนที่ระดับความรุนแรงของการชะล้างพังทลายของดินมีประโยชน์ต่อการจัดการเชิงพื้นที่ในอนาคต
References
สำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ. (2554). จอมปราชญ์แห่งการพัฒนา: ปราชญ์แห่งดิน. สืบค้นเมื่อ 15 ตุลาคม 2564, จาก http://www.rdpb.go.th/UploadNew/Documents/ปราชญ์แห่งดิน.pdf.
โครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯสยามบรมราชกุมารี. (2564). การพัฒนาและอนุรักษ์ดิน. สืบค้นเมื่อ 15 ตุลาคม 2564, จาก http://www.rspg.or.th/special_articles/hm_king60/king_604.htm.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2564). พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกับงานด้านการพัฒนาที่ดิน. สืบค้นเมื่อ 15 ตุลาคม 2564, จาก https://www.moac.go.th/king-soil.
Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO). (2021). การอนุรักษ์ดิน น้ำ และทรัพยากร. สืบค้นเมื่อ 15 ตุลาคม 2564, จาก https://www.rspo.org/file/Soil%20conservation.pdf
วิภพ แพงวังทอง และอิสระพงษ์ กาจสาริการณ์. (2564). การประยุกต์ใช้ฐานข้อมูลสารสนเทศภูมิศาสตร์และการตัดสินใจกลุ่มแบบหลายเกณฑ์เพื่อประเมินความเสี่ยงไฟป่าในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติของจังหวัดพะเยา. วารสารวิชาการเพื่อการพัฒนานวัตกรรมเชิงพื้นที่, 2(2): 13-24.
รุจน์ หาเรือนทรง. (2556). เครื่องมือทางภูมิศาสตร์และภูมิสารสนเทศศาสตร์. สืบค้นเมื่อ 15 ตุลาคม 2564, จาก https://www.rspo.org/file/Soil%20conservation.pdf
Thinley, U. (2008). Spatial Modeling for Soil Erosion Assessment in Upper Lam Phra Phloeng Watershed, Nakhon Ratchsima, Thailand. M.Sc. Thesis, Institute of Science, Suranaree University of Technology, Nakhon Ratchasima, Thailand.
สุรัชต์ ธวัชโยธิน. (2552). การประยุกต์ระบบสารสนเทศภูมิศาสตรในการจําแนกความรุนแรงของการชะลางพังทลายของดินในพื้นที่ลุ่มน้ำลำพระเพลิง 1 อำเภอวังน้ำเขียว จังหวัดนครราชสีมา. วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต (การใช้ที่ดินและการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน): มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์.
เสาวลักษณ์ สระทองเทียน (2559). การประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์และสมการการสูญเสียดินสากลเพื่อประเมินการชะลางพังทลายของดิน บริเวณลุ่มน้ำแควน้อย จังหวัดพิษณุโลก. ภาคนิพนธ์ปริญญาตรี (ภูมิศาสตร์): มหาวิทยาลัยนเรศวร.
อานันท์ คำภีระ, ธิรดา ยงสถิตศักดิ์, เกริกชัย ทองหนู, อดุลย์ เบ็ญนุ้ย, พีระพิทย์ พืชมงคล ยงเฉลิมชัย, นาตยา จึงเจริญธรรม และรัตนา ทองย้อย. (2552). การประยุกต์ใช้ข้อมูลภูมิสารสนเทศเพื่อศึกษาการชะล้างพังทลายของดิน พื้นที่ลุ่มน้ำเขาคอหงส์ จังหวัดสงขลา. วารสารสมาคมสำรวจข้อมูลระยะไกลและสารสนเทศภูมิศาสตร์แห่งประเทศไทย, 10(3): 38-48.
กรมพัฒนาที่ดิน. (2563). สถานภาพการชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2564 จาก https://www.ldd.go.th/Web_Soil/PDF/soilerosion.pdf.
ไชยณรงค์ เศรษฐเชื้อ. (2552). หายนะแม่น้ำโขงเปลี่ยนสี จากสายน้ำที่สมบูรณ์สู่สายน้ำที่หิวโหย. สืบค้นเมื่อ 4 ธันวาคม 2562 จาก https://www.facebook.com/chainarong.stc.3/posts/577505953051797.
วีระ เวตติวงศ์. (2539).การเคลื่อนย้ายตะกอนและวิธีปฏิบัติการสนามสำหรับการวัดตะกอนน้ำ. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2564 จาก https://www.hydro-1.net/Data/update_web/Knowledgebase/10-01/tagon.pdf.
สยามรัฐ. (2564). กรมชลฯ ลุยแผนพัฒนากว๊านพะเยา เร่งขุดลอกตะกอนดิน เพิ่มประสิทธิภาพเก็บกักน้ำ. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2564 จาก https://siamrath.co.th/n/268628.
สำนักงานประชาสัมพันธ์จังหวัดพะเยา. (2563). ฝายพับได้ กว๊านพะเยา แก้ไขปัญหาภัยแล้ง ปัญหาน้ำเพื่อการอุปโภค บริโภคและภาคการเกษตร. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2564 จาก https://nbtworld.prd.go.th/th/news/print_news/TCATG200625104759883.
อัครเดช โพธิ์สุวรรณ. (2546). การประเมิณพื้นที่เสี่ยงต่อการชะล้างพังทลายของดินอันเนื่องมาจากอุทกภัย บริเวณเขาคิชกูฏ จังหวัดจันทบุรี. วิทยานิพนธ์มหาบัณฑิต (วิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม): มหาวิทยาลัยบูรพา.
กรมพัฒนาที่ดิน (2543). การชะล้างพังทลายของดินในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ห้างหุ้นส่วนจำกัดเฟิร์สเพรส.
นิพนธ์ ตั้งธรรม. (2545). แบบจำลองคณิตศาสตร์การชะล้างพังทลายของดินและมลพิษตะกอนในพื้นที่ลุ่มน้ำ. คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. กรุงเทพฯ: ภาควิชาอนุรักษ์วิทยา.
ชฎา ณรงค์ฤทธิ์. (2547). ระบบสารสนเทสภูมิศาสตร์ด้านสิ่งแวดล้อม. ภาควิชาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม คณะเกษตรศาสตร์ ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มหาวิทยาลัยนเรศวร.
นิพนธ์ ตั้งธรรม. (2551). การพัฒนาทรัพยากรน้ำและการบริหารจัดการน้ำภายใต้ภาวะโลกร้อน. การบรรยายในการประชุมวิชาการ 3rd THAICID NATIONAL SYMPOSIUM “การบริหารจัดการด้านทรัพยากรน้ำและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน: จากแนวคิดสู่การปฏิบัติจริงจากวิถีดั้งเดิมสู่ความทันสมัย” ในวันที่ 17 มิถุนายน 2551 ณ โรงแรมดิเอมเมอรัลด์ กรุงเทพฯ.
กรมพัฒนาที่ดิน. (2551). พระราชบัญญัติพัฒนาที่ดิน พ.ศ.2551. สืบค้นเมื่อ 24 ตุลาคม 2564 จาก http://www.ldd.go.th/ACT/all.pdf.
