ความหลากชนิดและนิเวศวิทยาบางประการของหนอนแดงสกุล Chironomus (อันดับ Diptera วงศ์ Chironomidae) ในเขตมหาวิทยาลัยขอนแก่นช่วงฤดูแล้ง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
ศึกษาความหลากชนิดและนิเวศวิทยาบางประการของหนอนแดงหรือแมลงริ้นน้ำจืดสกุล Chironomus (อันดับ Diptera วงศ์ Chironomidae) ในแหล่งน้ำมหาวิทยาลัยขอนแก่น เก็บตัวอ่อนหนอนแดงโดยวิธีการเก็บด้วยมือ (Hand-picking method) และสวิงปากรูปตัวดี (D-framed dip net) ขนาดช่องตาข่าย 450 ไมโครเมตร จากแหล่งน้ำ 2 สถานี ได้แก่ ท่อระบายน้ำบริเวณหน้าคณะศึกษาศาสตร์ (S1) และบ่อบำบัดน้ำเสีย (S2) พร้อมทั้งวัดปัจจัยทางกายภาพและเคมีบางประการของน้ำ ตั้งแต่เดือนมกราคมถึงมีนาคม พ.ศ. 2567 พารามิเตอร์ของคุณภาพน้ำในทั้งสองสถานีมีค่าเฉลี่ยแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) นอกจากนี้ยังพบว่าค่าเฉลี่ยของคุณภาพน้ำในแต่ละแหล่งอาศัยย่อย ได้แก่ S1 (แอ่งน้ำ: MH1; บริเวณน้ำไหลออกจากท่อระบายน้ำ: MH2) และ S2 (พืชน้ำ: MH3; ตะกอนริมฝั่ง: MH4) มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) ผลการศึกษาความหลากชนิดของหนอนแดงโดยวิธีการเลี้ยงเชื่อมโยงจากระยะตัวอ่อนสู่ตัวเต็มวัย พบหนอนแดง 3 ชนิด ได้แก่ C. flaviplumus Type B C. javanus และ C. kiiensis ตัวเต็มวัยแต่ละชนิดมีลักษณะอวัยวะสืบพันธุ์เพศผู้ (Hypopygium) และหนวดของเพศเมียแตกต่างกันอย่างชัดเจน สำหรับลักษณะสัณฐานวิทยาของตัวอ่อนมีลักษณะโครงสร้างปากและท่อส่วนท้ายลำตัวแตกต่างกัน ผลการศึกษานิเวศวิทยาบางประการของตัวอ่อนหนอนแดงสกุล Chironomus พบว่าตัวอ่อนมักสร้างรังด้วยดินตะกอนตามพื้นท้องน้ำและพืชน้ำ โดยพบหนอนแดงอาศัยอยู่ในน้ำนิ่ง รวมถึงบริเวณที่มีน้ำไหลออกจากท่อระบายน้ำ นอกจากนี้ยังพบว่าหนอนแดงสามารถดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันมากกว่าหนึ่งชนิดในแหล่งอาศัยย่อยเดียวกัน กล่าวคือ S1 พบหนอนแดง 2 ชนิด อาศัยตามพื้นท้องน้ำ สร้างรังทั้งในแอ่งน้ำและบริเวณน้ำไหลออกจากท่อระบายน้ำคือ C. flaviplumus Type B และ C. kiiensis ในขณะที่ S2 พบหนอนแดงทุกชนิดอาศัยอยู่ร่วมกันตามตะกอนท้องน้ำ ก้อนหินขนาดเล็กและพืชน้ำ เมื่อเปรียบเทียบความหนาแน่นของหนอนแดงในสองสถานี พบว่าตัวอ่อนมีความหนาแน่นใน S2 มากกว่า S1 ถึงร้อยละ 83.65 ส่วนความหนาแน่นของหนอนแดงพบในแหล่งอาศัยย่อยมากที่สุดคือ MH3 (ร้อยละ 54.76) MH4 (ร้อยละ 28.89) และ MH1 (ร้อยละ 8.99) ตามลำดับ ผลการศึกษาตะกอนบริเวณแหล่งอาศัยของหนอนแดงพบว่าประกอบด้วยอนุภาคดินตะกอน ได้แก่ ทรายหยาบมาก ทรายหยาบ ทรายหยาบปานกลาง ทรายละเอียด ทรายละเอียดมาก และทรายแป้ง ส่วนอนุภาคดินตะกอนที่หนอนแดงนำมาใช้ในการสร้างรังอาศัยมากที่สุด คือ ทรายแป้ง
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
References
กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2530). เกณฑ์คุณภาพน้ำเพื่อการคุ้มครองทรัพยากรน้ำจืด. เอกสารวิชาการฉบับที่ 75/2530. กรุงเทพฯ: สถาบันประมงน้ำจืดแห่งชาติ. 1 - 38.
สำรวย เสร็จกิจ. (2533). การผลิตหนอนแดงในบ่อซีเมนต์. เคหการเกษตร 19(5): 81 - 84.
อีสานคอนกรีต. (2020). ประเภททรายในงานก่อสร้าง มีอะไรบ้าง. แหล่งข้อมูล: https://www.kacha.co.th/articles/. ค้นเมื่อวันที่ 26 พฤษภาคม 2567.
Ahmad, A.K., Aziz, Z.A. and Shuhaimi-Othman, M. (2014). Chironomid spatial distribution within the upstream of Sungai Lang at catchment. Sains Malay-siana 43(11): 1657 - 1663.
Al-Shami, S.A., Rawi, C.S., Ahmad, A.H. and Nor, S.A. (2010). Distribution of Chironomidae (Insecta: Diptera) in polluted rivers of the Juru River Basin, Penang, Malaysia. Journal of Environmental Sciences 22(11): 1718 - 1727. doi: 10.1016/S1001-0742(09)60311-9.
Al-Shami, S.A., Rawi, C.S., Ahmad, A.H. and Nor, S.A. (2012). Redescription of Chironomus javanus and Chironomus kiiensis (Diptera: Chironomidae) Larvae and Adults Collected from a Rice Field in Pulau Pinang, Malaysia. Tropical Life Sciences Research 23(1): 77 - 86.
Bird, G.A. (1997). Deformities in Cultured Chironomus tentans larvae and The Influence of Substrate on Growth, Survival and Mentum Wear. Environmental Monitoring and Assessment 45: 273 - 283.
Bo, T., Fenoglio, S., López-Rodríguez, M. and de Figueroa, J.T. (2012). Trophic behaviour of the dragonfly Cordulegaster boltoni; (Insecta: Odonata) in small creeks in NW Italy. Entomologica Fennica 22(4): 255 - 261.
Borror, J.D. and DeLong, D.M. (1964). An Introduction to the Study of Insects. USA: Holt Rinehart and Winston, Inc. 1 - 875.
Burmester, T. and Hankeln, T. (2007). The respiratory proteins of insects. Journal of Insect Physiology 53(4): 285 - 294.
Chaudhuri, P.K., Das, S.K. and Sublette, J.E. (1992). Indian species of the genus Chironomus Meigen (Diptera; Chironomidae). Zoologische Jahrbücher, Abteilung für Systematik, Ökologie und Geographie der Tiere 119: 1 - 51.
Cheshmedjiev, S., Soufi, R., Vidinova, Y, Tyufekchieva, V., Yaneva, I., Uzunov, Y. and Varadinova, E. (2011). Multi-habitat sampling method for benthic macroinvertebrate communities in different river types in Bulgaria. Water Research and Management 1(3): 55 - 58.
Cranston, P.S. (1995a). Introduction. In: Armitage, P.D., Cranston, P.S. and Pinder, L.C.V. (eds.) The Chironomidae: Biology and Ecology of Non-biting Midges. London: Chapman & Hall UK: Springer Science Business Media. 1 - 5.
Cranston, P.S. (1995b). Biogeography. In: Armitage, P.D., Cranston, P.S. and Pinder, L.C.V. (eds.) The Chironomidae: Biology and Ecology of Non-biting Midges. London: Chapman & Hall UK: Springer Science Business Media. 62 - 82.
Cranston, P.S. (2007). The chironomidae larvae associated with the Tsunami-impacted waterbodies of the coastal plain of Southwestern Thailand. The Raffles Bulletin of Zoology 55(2): 231 - 244.
Ferrington, L.C., Coffman, W.P. and Berg, M.B. (2008). Chironomidae. In: Merritt, R.W., Cummins, K.W. and M.B. Berg (eds) An introduction to the aquatic insects of North America. USA: Kendall and Hunt. 847 -.989.
Konstantinov, A.S. (1971). Ecological factors affecting respiration in chironomid larvae. Limnologica (Berlin) 8: 127 - 34. In: Armitage, P.D., Cranston, P.S. and Pinder, L.C.V. (1995). THE CHIRONOMIDAE: Biology and Ecology of non-biting midge. London: Chapman & Hall UK. Springer Science& Business Media.
Kumar, D. (2016). Chironomus larvae culture – A boon to Aquaculture sector. International Journal of Current Science Research 2(1): 239 - 251.
Kuvangkadilok, C. (1994). Laboratory Studies on The Life Cycle and Breeding of The Midges Chironomus Plumaisetigerus (Diptera: Chironomidae). ScienceAsia 20: 125 - 133.
Martin, J. (2020). Morphology and Cytology of Oriental Chironomus species. Source: http://www.chironomidae.net/Martin/Aust Chironfiles/-AustChironomusv0220.pdf. Retrieved from 24 February 2020.
Martin, J. (2022). The Chironomus species studied by Letha Karunakaran in Singapore, with a review of the status of selected South-East Asian Chironomus. CHIRONOMUS Journal of Chironomidae Research 35: 44 - 49.
Merritt, R.W., Cummins, K.W. and Berg, M.B. (2008). An Introduction to the aquatic insects of North America. (4th ed). Lowa: Kendall/Hunt Publishers. 1 - 1498.
Nath, B.B., Neelam R. and Raut N. (1998). Behavioural studies on tube recognition ability of Chironomus larvae. Indian Journal of Experimental Biology 36 (8): 826 - 828.
Peng, J., Kumar, K., Gross, M., Kunetz, T. and Wen, Z. (2019). Removal of total dissolved solids from wastewater using a revolving algal biofilm reactor. Water Environment Research 92: 766 - 778. doi: 10.1002/wer.1273.
Pinder, L.C.V. (1986). Biology of Freshwater Chironomidae. Annual Review of Entomology. 31: 1-23.
Pinder, L.C.V. (1995). Biology of the eggs and first-instar larvae. In: Armitage, P.D., Cranston, P.S. and Pinder, L.C.V. (eds.) The Chironomidae: Biology and Ecology of Non-biting Midges. London: Chapman & Hall UK: Springer Science Business Media. 87 - 106.
Podder R., Nath, S, Modak, B.K., Weltje, L. and Malakar, B. (2022). Tube length of chironomid larvae as an indicator for dissolved oxygen in water bodies. Scientific Reports. 12: 19971. doi: 10.1038/s41598-022-23953-9.
Pramual, P., Simwisat, K. and Martin, J. (2016). Identification and reassessment of the specific status of some tropical freshwater midges (Diptera: Chironomidae) using DNA barcode data. Zootaxa 4072(1): 39 - 60. doi: 10.11646/zootaxa.4072.1.2.
Pronina, A.V., Syrykh, L.S. and Grekov, I. (2022). Gran-size and chironomid analyses of the upper sediment core of Lake Usvyatskoye (Pskov region, Russia). Limnology and Freshwater Biology (4):1529 - 1531. doi: 10.31951/2658-3518-2022-A-4-1529.
Shmakova, M. (2022). Sediment Transport in River Flows: New Approaches and Formulas. In: Pasquali, D. (ed.) Modeling of Sediment Transport. IntechOpen. 1 - 22. doi: 10.5772/intechopen.103942.
Simwisat, K., Uttaruk, P. and Pramual, P. (2015). Morphology, Cytogenetics and DNA barcode of the Chironomidae (Diptera) in Thailand. Journal of Science and Technology Mahasarakham University 34(1): 74 - 85.
Soil Survey Division Staff. (1993). Soil survey manual. Soil Conservation Service. U.S.: Department of Agriculture Handbook 18.
Sokolova, N.Y., Paliy, A.V. and Izvekova, B.I. (1992). Biology of Chironomus piger Str. (Diptera: Chironomidae) and its role in the self-purification of a river. Netherlands Journal of Aquatic Ecology 26: 509 – 512. doi: 10.1007/BF02255283.
Somparn, A., Iwai, B.C. and Noller, B.N. (2017). Assessment of pesticide contaminated sediment using biological response of tropical chironomid, Chironomus javanus Kiffer as biomarker. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine 7(8): 719-724. doi: 10.1016/j.apjtb.2017.07.014.
Sriariyanuwath, E., Sangpradub, N. and Hanjavanit, C. (2015). Diversity of chironomid larvae in relation to water quality in the Phong River, Thailand. Aquaculture, Aquarium, Conservation & Legislation International Journal of the Bioflux Society 8(6): 933 - 945.
Suhada, Q.A.R. and Syamsudin, T.S. (2014). Chironomid Larvae Uses Combination of Yeast and Microalgae. In: Proceeding of International Conference of Aquaculture Indonesia. Indonesian Aquaculture Society, Surabaya, Indonesia. 233 - 238.
Tupinambás, T.H., Pompeu, P.S., Gandini, C.V., Huges, R.M. and Callisto, M. (2015). Fish stomach contents in benthic macroinvertebrate assemblage assessments. Brazillian journal of biology 75(1): 157 - 164. doi: 10.1590/1519-6984.09913.
Vos, J.H., Teunissen, M., Postma, J.F. and van den Ende, F.P. (2002). Particle size effect on preferential settlement and growth rate of detritovorous chironomid larvae as influenced by food level. Archiv für Hydrobiologie 154(1): 103 - 119.
Zupo, V., Lumare, F., and Bisignano, V. (2016). Comparative Study of the Gut Contents of Penaeus japonicus Bate 1888 (Decapoda: Penaeidae) In Semi-Intensive Culture and In Brackish Water Wild Environment. Journal of Aquaculture and Marine Biology 4(6): 1 - 9. doi: 10.15406/jamb.2016.04.00100.