องค์ความรู้ด้านการใช้ประโยชน์จากไม้สัก ในบริบทการออกแบบผลิตภัณฑ์ชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษากระบวนการใช้ประโยชน์จากไม้สักในบริบทการออกแบบผลิตภัณฑ์ชุมชน และ 2) เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านการใช้ประโยชน์จากไม้สักในบริบทการออกแบบผลิตภัณฑ์ชุมชน ผู้วิจัยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วม (Participatory Action Research : PAR) และเก็บรวมรวมข้อมูลโดยใช้เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างด้านข้อมูลเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์จากไม้สัก และเก็บข้อมูลด้วยการลงพื้นที่ศึกษา สังเกต สัมภาษณ์กลุ่มตัวอย่าง และศึกษาจากเอกสารหลักฐานต่าง ๆ เพื่อสรุปและวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพในลักษณะการบรรยาย เชิงพรรณาผู้วิจัยทำการลงพื้นที่ชุมชนในเขตพื้นที่ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย ซึ่งเป็นชุมชนที่อาศัยอยู่โดยรอบพื้นที่มรดกโลก คือ อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย โดยปรากฏแหล่งชุมชนผู้ผลิตผลิตภัณฑ์จากไม้หลายกลุ่มชุมชน และหลากหลายผลิตภัณฑ์

ผลการศึกษา พบว่า หน่วยงานภาครัฐ ต้องการส่งเสริมให้ชุมชนมีอาชีพที่ยั่งยืน โดยอาศัยความถนัดของตนเอง ดังนั้น ผู้วิจัยจึงศึกษา และพบกลุ่มตัวอย่างซึ่งเป็นกลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์ไม้สัก จำนวน 5 กลุ่ม คือ 1. กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์เฟอร์นิเจอร์ไม้สัก 2. กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์เฟอร์นิเจอร์จากรากไม้ 3. กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์พระพุทธรูปไม้ 4. กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์ของตกแต่งบ้าน และ 5. กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก แต่ผู้วิจัยสามารถออกแบบผลิตภัณฑ์ เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้ได้ 3 กลุ่มผลิตภัณฑ์ คือ ได้แก่ กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์เฟอร์นิเจอร์ไม้สัก กลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์ของตกแต่งบ้าน และกลุ่มผลิตผลิตภัณฑ์ของที่ระลึก ผู้วิจัยออกแบบผลิตภัณฑ์เพื่อถ่านทอดองค์ความรู้ คือ เฟอร์นิเจอร์ประเภทชั้นวางรองเท้า โต๊ะพับ และโคมไฟ 4 ชนิด จากนั้นผู้วิจัยจัดทำเวทีคืนความรู้สู่ชุมชน และสรุปได้ว่า ชุมชนจะต้องนำไม้สักมาใช้ให้เกิดประโยชน์มากที่สุด เพราะคุ้มค่ามากที่สุด ควรเพิ่มเอกลักษณ์ของท้องถิ่น รวมถึงควรบูรณาการกันระหว่างชุมชน ในการใช้ผลิตภัณฑ์ประเภทอื่น มาใช้ร่วมกันเพื่อให้ผลิตภัณฑ์เกิดมูลค่าเพิ่ม และเกิดความยั่งยืน